8 რამ, რაც უნდა იცოდეთ სურსათის უვნებლობის შესახებ
8 რამ, რაც უნდა იცოდეთ სურსათის უვნებლობის შესახებ
საკუთარი სურსათის მომზადება არ უნდა იყოს ნაღმის ველი, როდესაც თქვენ იცით, თუ როგორ უნდა მოამზადოთ უსაფრთხოდ! ეს სტატია მიზნად ისახავს გაეცნოს სურსათის უვნებლობის ყველაზე მნიშვნელოვან ნაწილებს მათთვის, ვინც არ არის დარწმუნებული ამაში ან ახლა იწყებს საკუთარი თავისთვის სურსათის მომზადებას. საკუთარი თავისთვის, მეგობრებისა და ოჯახისთვის კერძების მომზადება მნიშვნელოვანი ცხოვრებისეული უნარია, რომლის სწავლაც ღირს და როგორც კი გაქრება საკუთარი თავის მოწამვლის შიში, ეს შეიძლება იყოს ძალიან მომგებიანი და სახალისო. ასე რომ, მოდით გადავიდეთ სურსათის უვნებლობის საფუძვლებზე.
1. ტემპერატურის სახიფათო ზონა
ტემპერატურის სახიფათო ზონა, ალბათ, ყველაზე მნიშვნელოვანი კონცეფციაა სურსათის უვნებლობაში. 4°C- 60°C არის ის დიაპაზონი, რომელშიც სურსათით გადამდები ბაქტერიები სწრაფად მრავლდებიან. თუ სურსათი ოთხი საათის განმავლობაში მოხვდება ამ ზონაში, ის უნდა განადგურდეს. მაცივრებში ტემპერატურა უნდა იყოს მინიმალური, 4˚C-ზე დაბალი, რათა ბაქტერიების ზრდა მინიმუმამდე იქნეს დაყვანილი. ცხლად შენახვისას სურსათის შიდა ტემპერატურა უნდა იყოს 60˚C-ზე მეტი (ეს ეხება მაცივრის ტემპერატურასაც, მაგრამ სურსათის ბოლომდე გაცივება უფრო ადვილია, ვიდრე ბოლომდე გაცხელება).სურსათის გაყინვა ანელებს ბაქტერიების ზრდას თითქმის სრულ შეჩერებამდე, თუმცა გაყინული სურსათი არ რჩება გარანტირებულად უსაფრთხო.
2. მაღალი რისკის პროდუქტები
◾️ მოხარშული ბრინჯი, მაკარონი და ლაფშა. ეს სუსრათი მდიდარია ნახშირწყლებით და გაჯერებულია ტენით, რაც მათ ბაქტერიების ზრდა-განვითარებისათვის იდეალურ არედ აქცევს. ზემოთხსენებულ ტემპერატურულ დიაპოზნში სუსრათის საკმარისად დიდხანს გაჩერების შემთხვევაში, შესაძლებელია განვითარდეს ობიც.
◾️ რძე, ნაღები და რბილი ყველი, მაღალი რისკის შემცველი პროდუქტებია შაქრისა და ტენის ჭარბი შემცველობის გამო. რბილი ყველის შენახვის მიზნით მნიშვნელოვანია ამ პროდუქტის სათანადოდ შენახვა მაცივარში, შედარებით ხანგრძლივი დროის განმავლობაში.
◾️ ნაყინი, მასში შემავალი კვერცხი და რძე, ხდის მას მაღალი რისკის შემცველი პროდუქტად. ოდესმე თუ შეგიმჩნევიათ ოდნავ მუქი ქერქი,გახსნილ ნაყინზე-ეს ბაქტერებია.
◾️ ახალი ხილისა და ბოსტნეულის შემთხვევაში, სულ მცირე, პროდუქტი კარგად უნდა გაირეცხოს მოხმარებამდე, გამომდინარე იქიდან, რომ ხილი და ბოსტნეული სურსათისმიერი მიკროორგანიზმების გარდა დაბინძურებულია ნიადაგის ბაქტერიებით, პესტიციდებითა (თუნდაც ორგანული) და სასუქებით.
◾️ კვერცხი-უმი კვერცხი მაღალი რისკის შემცველია თუ არა, დიდწილად დამოკიდებულია ჩვენ მიერ განხორციელებულ ჰიგიენურ პრაქტიკაზე. მიუხედავად კარგი ჰიგენური პრაქტიკისა, მოხარშული, ან, ნახევრად მოხარშული კვერცხი ძალიან მაღალი რისკის შემცველი პროდუქტია და სასურველია მისი მოხმარება სწრაფად განხორციელდეს, ან შენახული იქნეს მაცივარში,ოთახის ტემპერატურაზე ხანგრძლივად გაჩერების გარეშე.
3. როგორ გავყინოთ სურსათი სწორად
სურსათი გაყინვა შესანიშნავი საშუალებაა მისი გრძელვადიანი შენარჩუნებისთვის, იმ პირობის დაცვით, რომ პროდუქტი გაიყინება თავისი პირვანდელი შეფუთვით, ან სათანადოდ გახვეულ შესაბამის მასალაში. ხარისხიან საყინულეში, შეფუთვის სათანადო პირობების დაცვით პროდუქტის გაყინვა და შემდგომ შენახვა შესაძლებელია ერთი წლის ან უფრო ხანგრძლივი დროის განმავლობაში.
◾️ გაყინეთ სურსათი რაც შეიძლება ადრე. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ სურსათი იყოს რაც შეიძლება ახალი გაყინვისას, ასე რომ, თუ იცით, რომ არ აპირებთ მის გამოყენებას, მაშინვე უნდა გაყინოთ. გაყინვისას, როგორც ვახსენეთ ბაქტერიების ზრდა ნელდება ან წყდება, ამიტომ სურსათის გაყინვამდე ნაკლები ბაქტერიების არსებობა საუკეთესო შანსს გაძლევთ იმისათვის, რომ პროდუქტი უსაფრთხოდ შეინახოთ და მოხმარებისას პირვანდელი გემო შენარჩუნებული ქონდეს.
◾️ გამოიყენეთ გაყინული სურსათი 36 საათის განმავლობაში. თუ გაყინული სურსათი ნაწილობრივ ან მთლიანად გაიყინება, გამოიყენეთ იგი 36 საათის განმავლობაში. არავითარ შემთხვევაში არ გაყინოთ ხელახლა უკვე გაყინული სურსათი.
◾️ არ მიირთვათ გაყინული სურსათი დაზიანებული შეფუთვით. თუ თქვენი სურსათის შეფუთვა დახეულია, ფიქსირდება გაჟონვა ან შეიმჩნევა სხვაგვარად დაზიანება, გადააგდეთ იგი.
◾️ თუ რაიმე სათანადოდ არ გამოიყურება ან გრძნობთ არასასიამოვნო სუნს, გადააგდეთ იგი. გაყინული პროდუქტი გაალღვეთ მიკროტალღურ ღუმელში ან მაცივარში.
4. სურსათის უსაფრთხო შენახვა და დამუშავება
მაცივარში სურსათის შენახვისას მნიშვნელოვანია პროდუქტების თანმიმდევრობა. ადამიანთა დიდი ნაწილი ამას ყურადღება არ აქცევს, თუმცა თანმიმდევრულობის დაცვა სურსათის უსაფრთხოდ შენახვის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი წინაპირობაა. პროდუქტის უსაფრთხოდ შენახვისთვის მხოლოდ რამდენიმე მარტივი წესის დაცვა მოგიწევთ.
სურსათის შენახვის წესები:
◾️ დაალაგეთ მაცივარში პროდუქტი სწორად. ყოველთვის შეინახეთ ყველაზე მაღალი რისკის მქონე, მოუმზადებელი სურსათი ქვედა ნაწილში. ფრინველი და ზღვის პროდუქტები უნდა ინახებოდეს ქვედა თაროზე, მათ ზემოთ სხვა ხორცი, ზემოთ მოხარშული სურსათი და რძის პროდუქტები.
◾️ დარწმუნდით, რომ სურსათი კარგად არის დაფარული მაცივარში. ეს არა მხოლოდ ზრდის შენახვის ვადას, არამედ განაპირობებს სურსათის ჯვარედინი დაბინძურების პრევენეციას.
◾️ რეგულარულად გაასუფთავეთ მაცივარი! ნებისმიერი დაღვრა ან წვეთოვანი წყალი დაუყოვნებლივ უნდა გაიწმინდოს. ასევე აუცილებელია მაცივრის ღრმად გაწმენდა ყოველ რამდენიმე კვირაში.
სურსათის დამუშავების წესები:
◾️ სურსათთან მუშაობისას ყოველთვის გამოიყენეთ სუფთა დანები და ჭურჭელი. არ გამოიყენოთ ერთი და იგივე ჭურჭელი მოხარშული და დაუმუშავებელი სურსათისთვის,
◾️ ფრთხილად იყავით უმი ხორცის დაჭრისას. ანალოგიურად, გადააბრუნეთ თქვენი საჭრელი დაფა უმი და მზა პროდუქტის დამუშავებისას. იდეალურ შემთხვევაში, შეიძინეთ ფერადი, კოდირებული საჭრელი დაფების ნაკრები და დაჭერით სხვადასხვა პროდუქტი სხვადასხვა ფერის დაფაზე.
◾️ აუცილებელია ხელების რეგულარული დაბანა. დაიბანეთ ხელები ნებისმიერი სახის ნედლი პროდუქტის დამუშავების შემდეგ, მანამ სანამ მზა პროდუქტს დაამუშავებთ, ასევე აუცილებებლია ხელების დაბანა სახეზე ან თმაზე შეხების შემდეგ.
5. დანების უსაფრთხოება
დანის უსაფრთხოებასთან დაკავშირებით ყველაზე მნიშვნელოვანი ის არის, რომ თქვენი დანები ყოველთვის მაქსიმალურად ბასრი იყოს და არანაირად არ დაზიანდეს. ეს შეიძლება პარადოქსულად მოგეჩვენოთ, მაგრამ ბევრად უფრო სავარაუდოა, რომ საკუთარ თავს ბლაგვი დანით დაიზიანებთ, ვიდრე სათანადოდ ბასრი დანით. ბლაგვი დანა მოითხოვს მეტი ძალის გამოყენებას მოხმარების დროს, რაც იმას ნიშნავს, რომ ხელის აცდენის ან გასრიალების შემთხვევაში ადვილად მიაყენებთ საკუთარ თავს სერიოზულ ზიანს. შეცვალეთ დანები თხელი პირებით. მნიშვნელოვანია თქვენი დანების გამოცვლა, როდესაც დანა ძალიან თხელი ხდება.
6. მომზადების ტემპერატურა
ძირითადად, მინიმალური უსაფრთხო შიდა ტემპერატურა ნებისმიერი მზა სურსათისთვის არის 85˚C, მაგრამ ბევრი სურსათი მოითხოვს უფრო მაღალ შიდა ტემპერატურას. უმრავლესობისთვის ადვილია იმის დადგენა, მზად არის თუ არა საჭმელი მარტივი ტესტის ჩატარებით, როგორიცაა ჩანგლის ჩასმა, თუმცა როდესაც საქმე ეხება შემწვარ ხორცს - განსაკუთრებით შემწვარ ფრინველს - ან უფრო დიდი ზომის კერძებს, ყველაფერი შეიძლება გართულდეს.
შეფ-მზარეულებს და სხვა გამოცდილ მზარეულებს ხშირად აქვთ ხრიკები, რათა დაადგინონ, მოხარშულია თუ არა სურსათი უსაფრთხო შიდა ტემპერატურაზე, მაგრამ თუ არ გაქვთ გამოცდილება, საუკეთესო არჩევანია, გამოიყენოთ სურსათი თერმომეტრი. მათი გამოყენება ძალიან მარტივია; თქვენ უბრალოდ მოათავსოთ ხორცში ან კერძში, რომელსაც ამზადებთ და მოხარშეთ, სანამ არ მიაღწევს სწორ შიდა ტემპერატურას.
7. როგორ გაიგოთ, თუ საჭმელი გაფუჭდა/ვადა გაუვიდა?
სუნი: ეს არის ალბათ თქვენი ყველაზე მარტივი გზა იმის სათქმელად, გაფუჭდა თუ არა სურსათი. თუ სურსათს უსიამოვნო ან ძალიან ძლიერი სუნი აქვს, ალბათ დროა გადააგდოთ იგი.
მხედველობა: ხედავთ ობის, გაუფერულებას ან უცხო ნაწილაკებს?
გემო: დააგემოვნეთ მცირეოდენი სურსათი, რაშიც დარწმუნებული არ ხართ. თუ ცუდი გემო აქვს, გადაყარეთ. ეს განსაკუთრებით სასარგებლოა ვადაგასული რძის პროდუქტების იდენტიფიცირებისთვის, რადგან მათი გემო ძალიან საშინელია, როგორც კი გაფუჭდება.
შეხება: ოდესმე მოგითავსებიათ თითი დამპალ ნაყოფში? დამეთანხმებით, რომ ნამდვილად არასასიამოვნო გამოცდილებაა, ახალი ხილისა და ბოსტნეულის მორევა ან გამოწურვა კარგი გზაა იმის დასადგენად, არის თუ არა ისინი ჯერ კიდევ კარგი. ხილის უმეტესობა მყარი უნდა იყოს, ბოსტნეულის უმეტესობა კი-ძალიან მყარი.
სმენა: თუ მარცვლეულს, თხილს ან ჩირს ინახავთ, შეიძლება დაგჭირდეთ ყურის დაგდება დროდადრო მწერების მოქმედებისთვის, მაგრამ თქვენ ყოველთვის ვერ შეძლებთ მათ მოსმენას.
8. თუ არ ხართ დარწმუნებული, გადააგდეთ
ეს არის სახლის სურსათის უვნებლობის ყველაზე მთავარი წესი. თუ არ ხართ დარწმუნებული სურსათის საჭმელად უსაფრთხოა თუ არა, უბრალოდ არ მიირთვათ და გადააგდეთ.
#HACCP #ISO22000 #სურსათისხარისხი #სტანდარტი #სურსათისუვნებლობისსტანდარტი #სურსათისუვნებლობა #უვნებელისურსათი
